Kriminologija, Slobodanka Konstantinović-Vilić,Vesna Nikolić-Ristanović,Miomira Kostić

“Odrediti pojam kriminologije znači odgovoriti na pitanje “šta se podrazumeva pod terminom kriminologija?“. Odgovarajući na ovo pitanje, odmah možemo konstatovati da nema jedinstvenog i opšteprihvaćenog gledišta o tome šta je kriminologija. Određivanje pojma kriminologije staro je koliko i kriminologija kao nauka, ali jedna precizna, opšte prihvaćena i jedinstvena definicija još uvek nije utvrđena. Svaki autor, a kriminologijom su se bavili stručnjaci različitih naučnih disciplina: psihijatri, psiholozi, sociolozi, filozofi, pravnici, kriminalisti, imao je svoje shvatanje i definiciju kriminologije, zavisno od osnovnog teorijskog i metodološkog opredeljenja u izučavanju predmeta kriminologije. Razlike u shvatanjima postoje i među kriminolozima u pogledu razumevanja pojma kriminologije, u tome šta je karakteriše i predstavlja njenu bit. Tako se može zaključiti da ima nonoliko koncepcija pojma kriminologije koliko ima kriminologa. Kompleksnost predmeta izučavanja, korišćenja znanja i dostignuća različitih naučnih oblasti u objedinjavanju tog predmenta, uticali su da pojedini autori smatraju da je “kriminologija kraljica bez kraljevstva“, odnosno da su “kriminolozi kraljevi bez kraljeva“.

Razmišljanja o kriminalitetu (zločinu, prestupništvu), kao negativnoj društvenoj pojavi, potiču iz najranijeg perioda razvoja ljudskog društva. Međutim, izučavanja kriminaliteta u okviru posebne nauke, kao teorijsko-saznajne, praktične, organizovane i planske istraživačke društvene delatnosti, javlja se tek krajem osamdesetih godina 19. veka. Francuski antropolog Pol Topinar upotrebio je pojam “kriminologija“ za označavanje nauke koja se bavi izučavanjem izvršenih krivičnih dela. Italijanski pravnik Garofalo upotrbio je ovaj pojam za naziv svoje knjige “Kriminologija“ (1885.) podrazumevajući pod kriminologijom nauku o kriminalitetu, zločinu.

Prilikom određivanja pojma kriminologije autori se razlikuju po tome da li ovaj pojam shvataju šire ili uže. Gotovo sve definicije kriminologije imaju određenu naučnu vrednost i opravdanje. Kritika pojedinih shvatanja sigurno ne bi dovela do opšteprihvaćene, jedinstvene definicije. Stoga smo na osnovu postojećih saznanja odredili pojam kriminologije u užem smislu obuhvatajući, po našem mišljenju, bitne elemente za definisanje.

Kriminologija se može definisati kao samostalna, teorijsko-empirijska, interdisciplinarna društvena nauka o fenomenološkim karakteristikama i uzrocima kriminaliteta kao masovne društvene pojave i kriminalnog ponašanja kao pojedinačne pojave, sa ciljem njegovog objašnjenja i suzbijanja.

Postoje različita shvatanja o širini predmeta koji kriminologija izučava i o tome da li kriminologija pripada društvenim, pravnim ili prirodnim naukama, da li je grupa nauka ili je samostalna, automna, sintetička nauka. Međutim, skoro svim teorijskim definicijama predmeta kriminologije zajedničko je da kriminalitet čini najvažniji polazni element za određivanje predmeta kriminologije.

Stoga, po našem mišljenju, predmet pručavanja kriminologije je kriminalitet kao masovna društvena pojava i kriminalno ponašanje kao pojedinačna pojava. SAglasno ovoj definiciji, razlikuju se makrokriminologija i mikrokriminologija kroz dve oblasti izučavanja: kriminalni fenomenologiju(pojavni oblici, obim, struktura, rasprostranjenost kriminaliteta) i kriminalnu etiologiju (uzroci, uslovi i povodi kriminalnog ponašanja). Važno je napomenuti da proučavanje kriminaliteta u okviru kriminologije nije nešto apstraktno i irelevantno, već ima veliki uticaj na delikvente, žrtve, one koji štite krivičnopravni sistem, ali i na sve ostale građane.“